Hepimiz zaman zaman stresli, kaygılı ya da gergin olduğumuzda saçımızla oynayabiliriz. Ancak bazı kişilerde bu durum alışkanlığın ötesine geçerek tekrarlayıcı ve kontrol edilemeyen bir davranış halini alır.
Bu davranışın adı Trikotillomani, yani halk arasında bilinen şekliyle saç yolma veya çekme hastalığıdır.
Trikotillomani, kişinin saçını, kaşını, kirpiğini veya vücudundaki kılları zorlayıcı bir dürtüyle koparmasıyla karakterize edilen bir dürtü kontrol bozukluğudur.
Bu yazıda trikotillomaninin ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve tedavi sürecini Piandpi Ali Akbulut bakış açısıyla inceleyeceğiz.
Trikotillomani Nedir?
Trikotillomani, kişinin istem dışı şekilde kendi saçını veya vücudundaki kılları yolma davranışını tekrarladığı bir psikolojik rahatsızlıktır.
Bu davranış genellikle stres, kaygı, sıkıntı ya da yoğun duygusal gerilim anlarında ortaya çıkar.
Kişi, saçını kopardıktan sonra geçici bir rahatlama hisseder; ancak sonrasında suçluluk, utanç veya pişmanlık yaşar.
Bu döngü zamanla hem psikolojik hem de fiziksel açıdan zorlayıcı bir hale gelir.
Trikotillomani, genellikle ergenlik döneminde başlar, ancak çocuklukta veya yetişkinlikte de görülebilir.
Kadınlarda erkeklere oranla daha sık rastlanır.
Trikotillomaninin Belirtileri
Trikotillomani sadece saçla sınırlı değildir; kaş, kirpik, sakal, kol veya bacak tüyleri gibi farklı bölgeleri de etkileyebilir.
Belirtiler kişinin davranış sıklığına ve yoğunluğuna göre değişebilir.
Davranışsal Belirtiler
- Sürekli saç, kaş veya kirpik yolma davranışı
- Bu davranışı gizlemeye çalışma veya yalnızken tekrarlama
- Yolunan bölgelerde saç veya kıl seyrekliği
- Ayna karşısında uzun süre saçla uğraşma
- Yolunan saçları parmakla oynama veya bazı durumlarda ağıza götürme
Psikolojik Belirtiler
- Dürtü geldiğinde yoğun gerilim veya kaygı hissi
- Saç yolduktan sonra kısa süreli rahatlama
- Davranış sonrası suçluluk veya utanç duygusu
- Sosyal ortamlardan kaçınma, dış görünüşle ilgili kaygı
- Stres, depresyon veya anksiyete bozukluklarının eşlik etmesi
Trikotillomaninin Nedenleri
Piandpi Ali Akbulut ekibine göre trikotillomani, tek bir nedene bağlı olarak gelişmez.
Davranışın ortaya çıkmasında genetik, biyolojik ve psikolojik etkenler birlikte rol oynar.
Psikolojik Faktörler
- Stres, anksiyete veya bastırılmış öfke
- Mükemmeliyetçilik ve kontrol ihtiyacı
- Duygusal boşluk veya yalnızlık hissi
- Travmatik yaşantılar ve geçmiş kayıplar
Biyolojik Faktörler
- Beyinde dürtü kontrolünü sağlayan bölgelerdeki kimyasal dengesizlikler
- Serotonin veya dopamin seviyelerinde değişim
- Ailede benzer davranış bozukluklarının bulunması
Çevresel Faktörler
- Erken yaşta öğrenilmiş stresle başa çıkma davranışları
- Aile içi baskı veya eleştirici ortam
- Uzun süreli gerginlik, kaygı veya travmatik olaylar
Trikotillomani ve Psikolojik Döngü
Trikotillomani bir “rahatlama döngüsü” içinde ilerler.
Kişi stres veya gerginlik hissettiğinde saç yolma dürtüsü ortaya çıkar.
Saç yolunduğunda kısa süreli bir gevşeme veya rahatlama yaşanır; fakat ardından suçluluk ve utanç duygusu başlar.
Bu döngü, hem duygusal hem davranışsal olarak bağımlılığa benzeyen bir süreç oluşturur.
Piandpi Ali Akbulut, terapi sürecinde bu döngünün altında yatan duygusal tetikleyicileri fark etmeye ve davranışı kontrol altına almaya yönelik farkındalık çalışmaları uygular.
Dikkatinizi Çekebilir: Konya EMDR
Trikotillomani Nasıl Tedavi Edilir?
Trikotillomani tedavi edilebilir bir rahatsızlıktır. Ancak tedavide başarı, davranışın altında yatan nedenlerin doğru anlaşılmasına bağlıdır.
1. Psikoterapi
Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), trikotillomani tedavisinde en etkili yöntemlerden biridir.
Bu terapi türüyle kişi saç yolma davranışını tetikleyen düşünceleri fark eder, yerine sağlıklı başa çıkma stratejileri geliştirir.
Alışkanlık Tersine Çevirme Terapisi (Habit Reversal Training) de sık kullanılan bir yöntemdir.
Bu yöntemle kişi, dürtü geldiğinde farklı bir davranışla (örneğin stres topu sıkmak, nefes egzersizi yapmak) bu isteği yönlendirmeyi öğrenir.
2. İlaç Tedavisi
Bazı vakalarda serotonin dengesini düzenleyen ilaçlar (antidepresanlar) doktor kontrolünde kullanılabilir.
Ancak ilaç tedavisi tek başına değil, psikoterapiyle birlikte uygulandığında daha etkilidir.
3. Farkındalık ve Duygu Düzenleme Çalışmaları
Piandpi Ali Akbulut, terapi sürecinde bireyin duygusal farkındalığını artırmaya, stresle daha sağlıklı yollarla başa çıkmasını öğretmeye ve kendine yönelik şefkat duygusunu geliştirmeye odaklanır.
Kişinin kendi bedenini kabullenmesi ve davranış üzerindeki kontrolü yeniden kazanması, iyileşme sürecinin temelidir.
Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Tedavi edilmeyen trikotillomani zamanla hem fiziksel hem psikolojik sorunlara yol açabilir.
Saçsız bölgelerde cilt tahrişi, enfeksiyon riski veya kalıcı saç kaybı görülebilir.
Ayrıca kişi görünüşünden utanarak sosyal ortamlardan uzaklaşabilir, bu da depresyon ve anksiyeteyi derinleştirir.
Erken dönemde başlanan terapi, bu kısır döngünün kırılmasını sağlar.
Trikotillomani, kişinin duygusal yükünü saç veya kıl yolma davranışıyla dışa vurduğu bir dürtü kontrol bozukluğudur.Bu davranış isteyerek yapılmasa da, kişinin yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Doğru terapi yaklaşımlarıyla, hem davranış hem de altında yatan duygusal dinamikler değiştirilebilir. Piandpi Ali Akbulut, trikotillomani tedavisinde bireye özel psikoterapi yöntemleriyle kalıcı iyileşme ve içsel dengeyi hedefler.
