Çekingen Kişilik Bozukluğu Nedir?
Çekingen kişilik bozukluğu, genellikle genç erişkinlik döneminde kendini gösteren, reddedilme, eleştirilme veya onaylanmama korkusuyla şekillenen bir rahatsızlıktır. Bu bireyler, çevrelerindeki insanların kendilerinden hoşlanacağından emin olmadıkça yeni ilişkiler kurmaktan kaçınırlar. Kolayca incinebilir, dışlanmaya karşı aşırı hassas bir tutum sergilerler. Sosyal katılım isteği duysalar da özgüven eksikliği ve aşağılık duyguları nedeniyle kendilerini geri çekerler.
Bu kişiler, kendilerini sosyal anlamda yetersiz görür, sıradan yorumları dahi aşağılanma olarak algılar ve yalnızlık hissiyle mücadele ederler. Her ne kadar toplum içinde etkin olmak isteseler de, reddedilme korkuları nedeniyle kendilerini soyutlarlar. Kendilerini koruma amacıyla uyguladıkları bu sosyal çekilme, aslında onları daha da yalnızlaştırır ve duygusal anlamda zorluklara yol açar.
Çekingen kişilik bozukluğu olan bireylerde sürekli bir gerginlik, kaygı ve huzursuzluk hali gözlemlenir. Davranışlarının dışarıdan gülünç görüneceği korkusuyla, bu kişiler daha da içine kapanır ve aşağılanma duyguları yoğunlaşır. Zamanla, başkalarına olan güven eksikliği pekişir ve sosyal ilişkiler kurmaları zorlaşır.
Bu bireyler, başkalarına olduğu kadar kendilerine de yabancılaşabilir. Kimlik algıları ve kendi değerleri konusunda belirsizlik yaşarlar. Hem kendilerine hem de başkalarına karşı duydukları güvensizlik, ilişkilerde mesafeli ve kararsız bir tavır sergilemelerine yol açar. Toplumdan uzak durmak, kısa vadede huzur sağlasa da, içsel çatışmaları ve boşluk duygularını derinleştirir.
Çekingen Kişilik Bozukluğunun Nedenleri
Bu rahatsızlığın kökenleri genellikle çocukluk dönemine dayanır. Aile içindeki küçümseyici, eleştirel veya aşırı koruyucu ebeveyn tutumları çekingen kişilik bozukluğunun gelişiminde etkili olabilir. Ayrıca, ailede benzer özellikler taşıyan bireylerin varlığı da genetik bir yatkınlık yaratabilir.
Çekingen kişilik bozukluğu, sınır (borderline) kişilik bozukluğu ve yaygın kaygı bozukluğu ile sık sık bir arada görülebilir. Bu durum, DSM-5 tanı kriterlerine göre belirli özelliklerle tanımlanır:
- Eleştirilmeye veya reddedilmeye karşı duyarlılık nedeniyle mesleki faaliyetlerden kaçınma.
- Sevgi ve kabul göreceğinden emin olmadıkça insanlarla ilişkiye girmekten çekinme.
- Utanma korkusuyla samimi ilişkilerde kendini sınırlama.
- Kendisini yetersiz ya da sosyal açıdan aşağı konumda görme.
- Yeni aktiviteleri denemekten ve yeni insanlarla tanışmaktan kaçınma.
Çekingen Kişilik Bozukluğunda Tedavi
Çekingen kişilik bozukluğunun tedavisinde uzun vadeli bir psikoterapi süreci önemli bir yer tutar. Tedavi, bireyin özgüven kazanmasını, sosyal ilişkilerde daha aktif olmasını ve reddedilme korkularını aşmasını hedefler. Bu süreçte, uzman bir Konya psikolog eşliğinde sürdürülen terapiler bireyin hayat kalitesini artırabilir.
Psikoterapi ile bireyler, kaygılarını daha iyi yönetmeyi, duygularını ifade etmeyi ve yeni ilişkiler kurma becerilerini geliştirmeyi öğrenir. Tedaviye erken başlamak, bireyin sosyal hayatında ve kişisel gelişiminde olumlu değişimler yaratır.
